Οι πρόσφατες δηλώσεις του Προέδρου της Ένωσης Ελλήνων Εφοπλιστών κυρίου Βενιάμη, σχετικά με την σχεδόν παντελή απουσία Ελλήνων ναυτών στα ελληνόκτητα πλοία, έφεραν και πάλι στο προσκήνιο τις ελκυστικές προοπτικές που, παρά την κρίση, υπάρχουν σε κάποιους κλάδους. Παρότι για την απουσία Ελλήνων ναυτών οι ευθύνες επιρρίπτονται από τον κο Βενιάμη σε συγκεκριμένες πλευρές, αυτό δεν ισχύει για άλλους κλάδους που παρουσιάζουν παρόμοια φαινόμενα.
Σε μια Ελλάδα που μεγάλο μέρος του πληθυσμού της αντιμετωπίζει προβλήματα επιβίωσης λόγω ανεργίας, που θεωρείται προνομιούχος όποιος εργάζεται με το βασικό μισθό των 500 ευρω, που ο μισθός του γιατρού Επιμελητή Β’ ΕΣΥ είναι περίπου 1.700 ευρω μεικτά (συμπεριλαμβανομένων επιδομάτων) και που η μετανάστευση θεωρείται για πολλούς η μόνη διέξοδος, είναι απαραίτητο να αναδειχθούν οι τομείς που προσφέρουν προοπτικές εντός Ελλάδος.
Θα πρέπει να ενημερωθεί σχετικά το ευρύ κοινό και να γίνουν ενέργειες από την πολιτεία για σχετικό επαγγελματικό προσανατολισμό και δημιουργία κατάλληλων εκπαιδευτικών προγραμμάτων.
Επίσης θα πρέπει να γίνει μελέτη των αιτίων που δημιουργούν το οξύμωρο φαινόμενο μέσα σε μια τέτοια κρίση, να εργάζονται στην Ελλάδα εκατοντάδες χιλιάδες αλλοδαποί χωρίς ιδιαίτερα τυπικά προσόντα. Και επιπλέον, μεγάλο μέρος αυτών να αμείβεται με αρκετά ή πολύ υψηλότερο του βασικού μισθό συν ασφάλιση.
Ένας από τους κλάδους που, παρότι επλήγη από την κρίση και παρότι βρίσκεται σε επίπεδα πολύ χαμηλότερα των δυνατοτήτων του, εξακολουθεί να προσφέρει πολύ καλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης και επιχειρηματικότητας, συγκριτικά πάντα με τους υπολοίπους, είναι αυτός του Yachting και του Θαλάσσιου Τουρισμού ευρύτερα.
Αναγκαστικά χρησιμοποιούμε την Αγγλική λέξη Yachting, ελλείψει αντίστοιχης Ελληνικής που να εμπεριέχει τις πολλές και διαφορετικές έννοιες του όρου. Με τον όρο Yachting εννοούμε τη χρήση (ιδιοκτησία ή ενοικίαση) ενός σκάφους, με στόχο την αναψυχή. Αποτελεί υποσύνολο του Θαλάσσιου Τουρισμού, ο οποίος περιλαμβάνει επιπλέον τα κρουαζιερόπλοια, αλλά και το σύνολο των δραστηριοτήτων που αναπτύσσονται στον θαλάσσιο και παράκτιο χώρο (π.χ. καταδύσεις, ναυταθλητικές δραστηριότητες κ.α.).
Εκτός όμως από τον Τουριστικό κλάδο, υπάγεται και στη Ναυτιλία τόσο ουσιαστικά όσο και θεσμικά, καθώς ελέγχεται από το Υπουργείο Ναυτιλίας.
Για να γίνουν όμως κατανοητές οι προοπτικές και η συμβολή του στην οικονομία, θα πρέπει να διευκρινίσουμε τα παρακάτω, καθώς ο όρος Yachting περιλαμβάνει μια εξαιρετικά ευρεία γκάμα σκαφών και υπηρεσιών, με κυριολεκτικά χαώδεις διαφορές μεταξύ τους.
Χάριν απλούστευσης, θα ήταν σκόπιμο κατ’ αρχήν να τον διαχωρίσουμε σε 2 μεγάλες κατηγορίες με βάση:
1. Τη ΧΡΗΣΗ των σκαφών: ΙΔΙΩΤΙΚΗ ή ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΗ
1. α) Τα σκάφη αναψυχής (Ελλήνων και αλλοδαπών) που χρησιμοποιούνται ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΑ για ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΧΡΗΣΗ και ελλιμενίζονται και πλέουν ως επί το πλείστον στην Ελλάδα. Αυτά, αναγκαστικά είναι επανδρωμένα με πληρώματα που κατοικούν στην Ελλάδα και συντηρούνται από Ελληνικές εταιρίες ή επαγγελματίες.
2. β) Τα ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ σκάφη αναψυχής που προσφέρονται αποκλειστικά ή κυρίως προς ΕΝΟΙΚΙΑΣΗ, ως επί το πλείστον σε τουρίστες- κατοίκους εξωτερικού και λιγότερο (ειδικά τελευταία) σε κατοίκους της Ελλάδας.
2) Την ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ των σκαφών: ΑΞΙΑ & ΕΠΙΠΕΔΟ ΠΑΡΕΧΟΜΕΝΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
Αυτό που ίσως προκαλεί σύγχυση στο ευρύ κοινό, ακόμα και στους ιθύνοντες, είναι ότι με τον όρο σκάφος ονομάζουμε πολλά και διαφορετικά είδη «πλοίων», ακόμα και τα φουσκωτά. Για παράδειγμα, σκάφος θεωρείται:
α) Ένα παλιό ΜΙΚΡΟ ΙΣΤΙΟΠΛΟΪΚΟ (π.χ. 11 μέτρων) που μπορεί να πουλιέται σήμερα κάτω από 20.000 ευρω, να ενοικιάζεται γύρω στα 900 – 1.000 ευρω/εβδομάδα, να έχει έξοδα συντήρησης κάτω από 10.000 ευρω/έτος και να απασχολεί προσωπικό για λίγες ημέρες ετησίως ή καθόλου (συντήρηση από τον ιδιοκτήτη).
β) Ένα υπερπολυτελές MEGA YACHT 40-50 μέτρων που κοιμίζει μόνο 10-12 επιβάτες (σπανιότατα περισσότερους), πουλιέται ίσως και πάνω από 15-20.000.000 ευρω, ενοικιάζεται από 40.000 έως και πάνω 200.000 ευρω/εβδομάδα, έχει έξοδα συντήρησης που μπορεί να ξεπερνούν τις 200.000 – 300.000 ευρω/έτος (εξαιρουμένης μισθοδοσίας πληρώματος). Ένα τέτοιο σκάφος συνήθως έχει πλήρωμα 6-12 ατόμων εκ των οποίων, οι περισσότεροι είναι υψηλής εξειδίκευσης και απασχολούνται όλο το χρόνο. Το κόστος μισθοδοσίας του μπορεί να κυμαίνεται από 150.000 έως και πάνω από 500.000 ευρω/έτος.
Και ανάμεσα στα δύο αυτά άκρα, υπάρχουν δεκάδες ενδιάμεσες υποκατηγορίες.
Εκτός όμως από τους χιλιάδες μισθωτούς ή ελεύθερους επαγγελματίες (εκ των οποίων πολλοί αλλοδαποί) που εργάζονται μόνιμα ή περιστασιακά ως πληρώματα σκαφών (Καπετάνιοι, Skippers ιστιοπλοϊκών, Μηχανικοί, Chefs, Καμαρότοι/Καμαροτίνες, Ναύτες κλπ) γύρω από το Yachting δραστηριοποιείται ένας αξιοσημείωτος αριθμός άλλων κλάδων με χιλιάδες επιχειρήσεις και ελεύθερους επαγγελματίες σε πληθώρα αντικειμένων όπως π.χ.
- Ναυπηγεία – Κατασκευή, συντήρηση, επισκευή και φύλαξη σκαφών, με ευρύτατη γκάμα εργασιών
- Πώληση, τοποθέτηση, συντήρηση & επισκευή:
– Μηχανών (κύριων, εξωλέμβιων, γεννητριών)
– Λοιπού εξοπλισμού (ηλεκτρονικά, ηλεκτρικά, υδραυλικά, ψυκτικά,
τηλεπικοινωνίες σκαφών)
– Οικιακού εξοπλισμού (ψυγεία, τηλεοράσεις, ταπετσαρίες, λευκά είδη
τέντες σκαφών κλπ)
- Εξειδικευμένες τεχνικές εργασίες π.χ. βαφές, ανοξείδωτα, τζάμια, ταπετσαρίες, πλαστικά, ξυλουργικές εργασίες κλπ
- Λιανική πώλησης ειδών ναυτιλίας και αλιείας
- Διαχείριση, εκμετάλλευση και πρακτόρευση ναυλώσεων ενοικιαζόμενων σκαφών. Μεσιτεία αγοραπωλησιών σκαφών.
- Πώλησης, συντήρησης, επισκευής και ενοικίασης βοηθητικών φουσκωτών (tenders), Jet Ski’s, καταδυτικού εξοπλισμού και δεκάδων άλλων παιχνιδιών θαλάσσης που υπάρχουν στα σκάφη
- Εταιρίες διοργάνωσης κλαδικών εκθέσεων, κλαδικά περιοδικά, διαφημιστικές
- Και πολλά άλλα π.χ. Ασφάλειες, καύσιμα, καταδυτικές εργασίες, λιμενικά έργα, προσωπικό μαρίνων κλπ
- Όλοι οι κλάδοι που δραστηριοποιούνται γύρω από τον τουρισμό (μεταφορές, εστίαση, διασκέδαση, λιανεμπόριο, πολιτισμός κλπ).
Επιπλέον, το Yachting είναι ίσως ο μόνος κλάδος που συμβάλλει τόσο καθοριστικά στην ενίσχυση των μικρών απομακρυσμένων νησιών μας, τα οποία κυριολεκτικά «ζουν» παρέχοντας υπηρεσίες στα εκατοντάδες σκάφη που τα επισκέπτονται (και τα προτιμούν ως προορισμούς), αφού δεν έχουν υποδομές για να προσελκύσουν άλλου είδους τουρίστες.
Θα πρέπει επίσης να τονιστεί, ότι ένας σοβαρός προορισμός yachting δεν προσελκύει μόνο τουρίστες που ενοικιάζουν σκάφη, αλλά και σκάφη αλλοδαπών για μόνιμο ελλιμενισμό όλο το χρόνο. Και όσο καλύτερες υποδομές και υψηλότερου επιπέδου υπηρεσίες και ανθρώπινο δυναμικό διαθέτει, τόσο μεγαλύτερα σκάφη μπορεί να προσελκύσει ή ακόμα και να παράγει, όπως κάνει η Τουρκία με εντυπωσιακή επιτυχία.
Όπως φαίνεται από τα προαναφερθέντα μεγέθη, τα ποσά που δαπανά ένα σκάφος στη χώρα ελλιμενισμού του για συντήρηση και μισθοδοσία πληρώματος, είναι πολύ μεγάλα και αυξάνουν γεωμετρικά όσο αυξάνει το μέγεθός του. Και προφανώς όλα αυτά τα οφέλη διαχέονται στην τοπική οικονομία.
Από όλα τα παραπάνω διαφαίνεται η άμεση αναγκαιότητα να αναδειχθεί η Ελλάδα ως ο πρώτος προορισμός Yachting παγκοσμίως, κάτι που θα έπρεπε να έχει ήδη επιτευχθεί, καθώς διαθέτει:
- Μοναδικό συνδυασμό πλεονεκτημάτων (μεγάλη ακτογραμμή, τοπία μοναδικού φυσικού κάλλους, χιλιάδες νησιά, ιστορία/πολιτισμό κλπ)
- Σχετικά ικανοποιητικό στόλο σκαφών προς ενοικίαση, διαφόρων τύπων και μεγεθών, ο οποίος περιλαμβάνει και αρκετά σκάφη πολυτελείας/υπερπολυτελείας, τα οποία μπορούν να προσελκύσουν τουρίστες ιδιαίτερα υψηλών εισοδημάτων, οι οποίοι θα πρέπει να είναι και ο στόχος μας ως χώρα.
- Καλής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό, το οποίο με την κατάλληλη εξειδίκευση στις ιδιαιτερότητες του Yachting και ειδικά στο Yachting πολυτελείας, μπορεί να αποτελέσει έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες περαιτέρω ανάπτυξης του κλάδου.
Αυτά που παρατηρούνται σήμερα στον κλάδο είναι:
- Σε ότι αφορά τη μισθωτή εργασία σε σκάφος, οι αποδοχές είναι πολύ υψηλότερες σε όλες τις βαθμίδες (καπετάνιος, μηχανικός, κατώτερα πληρώματα) σχετικά με τον βασικό κατώτατο μισθό της Εθνικής Σύμβασης Εργασίας (που είναι κάτω από 500 ευρω καθαρά/μήνα), αλλά και συγκριτικά με άλλους κλάδους (π.χ. Γιατρών κ.α.). Επιπλέον, στα ενοικιαζόμενα σκάφη υπάρχουν πολύ υψηλά φιλοδωρήματα που αυξάνουν σημαντικά τις αποδοχές.
- Μεγάλο μέρος των κατώτερων πληρωμάτων (ναύτες, καμαρότοι/καμαροτίνες κλπ) είναι αλλοδαποί, παρότι οι αμοιβές τους είναι υψηλότερες από το μέσο όρο αντίστοιχων θέσεων σε άλλους κλάδους.
- Η εργασία σε σκάφος, κατά το μεγαλύτερο μέρος του έτους, είναι στην ξηρά και εντός έδρας, σε αντίθεση με τα πλοία όπου ο εργαζόμενος είναι κυρίως είναι εν πλω, εντός ή εκτός έδρας.
Στην πλειοψηφία τους, οι εργαζόμενοι σε σκάφος θα είναι εν πλω μόνο για περίπου 1-3 μήνες/έτος (ανάλογα την περίπτωση), συνήθως με κάποια ενδιάμεσα κενά.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι τα διαστήματα εργασίας εν πλω σε σκάφος είναι εξαιρετικά απαιτητικά και συχνά εξοντωτικά και ειδικά στα επαγγελματικά. Επιπλέον, όσο μικρότερο είναι το σκάφος, τόσο οι συνθήκες δυσκολεύουν για το πλήρωμα και σε κάθε περίπτωση απαιτούνται άτομα με ειδικά χαρακτηριστικά για να μπορούν να ανταπεξέλθουν.
Από την άλλη κατά τους 9-10 μήνες που το σκάφος δεν πλέει (δεν έχει επιβάτες), οι απαιτήσεις από το πλήρωμα είναι πολύ περιορισμένες και αφορούν κυρίως την συντήρηση και καθαριότητά του.
- Παρουσιάζεται μια έλλειψη πληρωμάτων (επί το πλείστον Καπετάνιων) με ειδικές γνώσεις (κυρίως τεχνικές: μηχανικού, ηλεκτρολόγου, ηλεκτρονικού κλπ) και ικανότητες που χρειάζονται τα σκάφη κάτω από 24 και κυρίως κάτω από 20 μέτρα. Αυτά τα σκάφη είναι πολύ μικρά και απαιτούν διαφορετικές γνώσεις και δεξιότητες από αυτές που λαμβάνει ένας Καπετάνιος – απόφοιτος Σχολής Εμποροπλοιάρχων που η εκπαίδευσή του είναι ανώτερου επιπέδου και προσανατολισμένη στην διακυβέρνηση πλοίων με μεγάλο αριθμό πληρώματος, μηχανικούς και εντελώς διαφορετικές διαδικασίες διακυβέρνησής του.
- Τα τελευταία χρόνια, λόγω κρίσης, πολλές θέσεις πληρωμάτων πλέον έχουν 4-6μηνη διάρκεια. Στην περίπτωση αυτή συνήθως οι μηνιαίες αποδοχές είναι λίγο υψηλότερες από ότι σε μόνιμες θέσεις.
ΑΙΤΙΕΣ
Μια εξήγηση είναι ότι ο κλάδος αναπτύχθηκε απότομα τα τελευταία χρόνια.
Για τις περισσότερες θέσεις εργασίας του δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα στον δημόσιο τομέα. Πολύ πρόσφατα δημιουργήθηκε το μοναδικό (δίπλωμα Κυβερνήτη Σκάφους Αναψυχής) σε επίπεδο ΙΕΚ, ενώ είναι ελάχιστα αυτά του ιδιωτικού, σε αντίθεση με το εξωτερικό. Έτσι, οι χαμηλότερες θέσεις καλύπτονται σε μεγάλο βαθμό από αλλοδαπούς, ενώ οι υψηλότερες (Καπετάνιος, Μηχανικός, Chef) από επαγγελματίες που εμπειρικά έχουν μάθει τις ειδικές γνώσεις που απαιτούνται σε κάθε διαφορετική κατηγορία, τύπο και μέγεθος σκάφους.
Ας πάρουμε για παράδειγμα τους Καπετάνιους που κατέχουν τη θέση-κλειδί κάθε σκάφους. Μέχρι πολύ πρόσφατα, τα μοναδικά επίσημα εκπαιδευτικά προγράμματα στην Ελλάδα για την εκπαίδευσή τους παρέχονταν αποκλειστικά από τις Σχολές Εμποροπλοιάρχων. Αυτές όμως στοχεύουν στην εκπαίδευση Καπετάνιων πλοίων, θέση που – όπως προαναφέραμε – έχει τεράστιες διαφορές από αυτήν του Καπετάνιου σκάφους αναψυχής, οι οποίες μεγαλώνουν γεωμετρικά όσο το σκάφος μικραίνει και δεν έχει τη δυνατότητα να έχει εν πλω μηχανικό ή άλλο εξειδικευμένο ξενοδοχειακό πλήρωμα.
Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η κείμενη νομοθεσία δίνει τη δυνατότητα διακυβέρνησης ενός σκάφους αναψυχής έως 24 μέτρα σε κάτοχο διπλώματος χειριστή ταχυπλόου. Επίσης, ότι στο εξωτερικό υπάρχουν εδώ και πολλά χρόνια εκπαιδευτικά προγράμματα που στοχεύουν στην εκπαίδευση Καπετάνιων και λοιπών πληρωμάτων σκαφών αναψυχής.
Και δεν είναι μόνο η έλλειψη ειδικών τεχνικών γνώσεων (π.χ. μηχανικού, ηλεκτρολόγου κλπ) που είναι απολύτως απαραίτητες για την εύρυθμη και ασφαλή λειτουργία ενός σκάφους που δεν έχει άλλο εξειδικευμένο πλήρωμα εν πλω.
Στα επαγγελματικά σκάφη (και σε όσα ιδιωτικά οι ιδιοκτήτες δεν εμπλέκονται άμεσα με το management τους), ο Καπετάνιος ουσιαστικά διευθύνει ένα πολύ μικρό πλωτό ξενοδοχείο που πρέπει να εξυπηρετεί 24 ώρες το 24ωρο με άριστο τρόπο, κάθε απαίτηση των πελατών του. Επιπλέον είναι υπεύθυνος και για τον πλήρη σχεδιασμό και οργάνωση της κάθε ολιγοήμερης κρουαζιέρας (π.χ. γνώση και επιλογή τουριστικών προορισμών/λιμανιών αναλόγως καιρικών συνθηκών, διασκέδαση και ξενάγηση επιβατών κ.α.), από τις ικανότητες του οποίου κρίνεται η επιτυχία της. Συμβιώνει στον ίδιο χώρο με τους επιβάτες 24 ώρες το 24ωρο και είναι εξαιρετικά σημαντική η ικανότητά του στο χειρισμό των δεκάδων καταστάσεων που προκύπτουν, ώστε να μείνουν ικανοποιημένοι οι επιβάτες.
Αντίστοιχες ιδιαιτερότητες έχουν όλες οι θέσεις ενός σκάφους, κυρίως λόγω της συμβίωσης επιβατών και πληρώματος σε έναν σχετικά μικρό χώρο, υπό συνθήκες που γίνονται εξαιρετικά κουραστικές τις μέρες που το σκάφος ταξιδεύει και θα πρέπει να εξυπηρετούνται σωστά οι επιβάτες από το πλήρωμα, 24 ώρες / 24ωρο.
Το μέγεθος και ο τύπος κάθε σκάφους διαφοροποιεί σημαντικά τις γνώσεις που χρειάζεται το πλήρωμά του και ειδικά ο Καπετάνιος του. Επίσης, διαφοροποιεί σημαντικά το αντικείμενο και τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης πάνω στο σκάφος. Η μεγάλη έλλειψη καταρτισμένων πληρωμάτων εντοπίζεται στα σκάφη κάτω των 24 μέτρων και ειδικότερα σε αυτά κάτω των 20 μέτρων (τα οποία δεν είναι εφικτό να απασχολούν πολύ πλήρωμα), για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, αλλά και επειδή όσο μικρότερο είναι το σκάφος τόσο πιο δύσκολες είναι οι συνθήκες εργασίας και διαβίωσης σε αυτό.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
- Να θεσμοθετηθούν και να διαδοθούν περισσότερα προγράμματα εκπαίδευσης και εξειδίκευσης για Καπετάνιους και πληρώματα σκαφών αναψυχής με βάση το μέγεθος και τον τύπο τους (Ιστιοπλοϊκό, Μηχανοκίνητο, Επαγγελματικό, Ιδιωτικό).
- Να ενημερωθεί το κοινό και ειδικότερα οι νέοι για τις προοπτικές του κλάδου (π.χ μέσω των σχολείων, ημερίδων κλπ), αλλά και τις απαιτήσεις κάθε θέσης του, οι οποίες διαφοροποιούνται σημαντικά ανάλογα με το μέγεθος και τον τύπο του σκάφους. Παρότι είναι αδύνατο να αποτυπωθούν επιγραμματικά όλες οι παράμετροι και οι ιδιαιτερότητες κάθε θέσης, οι παρακάτω πίνακες θα βοηθήσουν όσους ενδιαφέρονται να αποκτήσουν μια εικόνα.
- Όσοι αγαπούν τη θάλασσα, τη δράση και τα ταξίδια να δοκιμάσουν την ένταξή τους στο Yachting από όποια θέση τους ταιριάζει καλύτερα. Το σημαντικό είναι ότι ακόμα και αν ξεκινήσουν από πολύ χαμηλά και χωρίς κανένα προσόν (π.χ. καθαρισμός σκάφους, ναύτης) εάν είναι καλοί στη δουλειά τους, με πολλή προσωπική ενασχόληση, μελέτη και απόκτηση εμπειρίας σε όλα τα θέματα που αναφέρουμε παραπάνω, μπορούν να φτάσουν ως και τη θέση του Καπετάνιου σκάφους έως 24 μέτρων. Όσο για το «ελεύθερο» επάγγελμα του skipper σε ενοικιαζόμενο ιστιοπλοϊκό, εκεί τα πράγματα είναι πολύ πιο εύκολα αρκεί να υπάρχει δίπλωμα ιστιοπλοΐας, όρεξη για δουλειά και αγάπη για το αντικείμενο. Επίσης, αυτές οι εμπειρίες θα τους βοηθήσουν σημαντικά αν επιλέξουν να αποκτήσουν δικό τους επαγγελματικό σκάφος προς εκμετάλλευση ή αν απασχοληθούν (ως μισθωτοί, ελεύθεροι επαγγελματίες ή επιχειρηματικά) στους δεκάδες διαφορετικούς κλάδους γύρω από το Yachting που προαναφέραμε, οι οποίες επίσης έχουν πάρα πολύ καλές αποδοχές συγκριτικά με άλλους κλάδους π.χ. Τεχνική υποστήριξη σκαφών, πωλήσεις ναυτιλιακών ειδών, καταδυτικές εργασίες κλπ
Το άρθρο είναι του Διευθύνοντος Συμβούλου της ALL4YACHTING.com Θρασύβουλου Κανάρη