Μενέλαος Παπαποστόλου - Πλήρης Οδηγός για τα Τεκμήρια και τον Φόρο Πολυτελούς Διαβίωσης: «Πότε, πού και πώς επιβάλλεται» - e-forologia

Μενέλαος Παπαποστόλου - Πλήρης Οδηγός για τα Τεκμήρια και τον Φόρο Πολυτελούς Διαβίωσης: «Πότε, πού και πώς επιβάλλεται»  e-forologia

Μενέλαος Παπαποστόλου, Οικονομολόγος, ΜΒΑ, MSc in Fin. & Inf. Systems, Γ.Γ. Εφοριακών Θεσσαλονίκης-Κιλκίς-Χαλκιδικής

Με αφορμή την εξαγγελία για σταδιακή κατάργηση των τεκμηρίων διαβίωσης που θα συμπαρασύρει και τον Φόρο Πολυτελούς Διαβίωσης, παραθέτουμε έναν αναλυτικό και πλήρη οδηγό για το πότε, πού και πώς επιβάλλεται.

Πριν προχωρήσουμε στην ανάλυση του Φόρου Πολυτελούς Διαβίωσης πρέπει να ειπωθεί ότι τα τεκμήρια διαβίωσης αποτελούν ένα άδικο σύστημα φορολόγησης για όσους βρέθηκαν άνεργοι μέσα στην κρίση, για όσους υπέστησαν σημαντικές μισθολογικές μειώσεις και για όσους είδαν να συρρικνώνεται σημαντικά η οικονομική τους δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να φορολογούνται με τα εξωπραγματικά ποσά των τεκμαρτών εισοδημάτων. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Α.Α.Δ.Ε. για το 2018, 1.929.180 φορολογούμενοι πιάστηκαν στην τσιμπίδα των τεκμηρίων και φορολογήθηκαν για μεγαλύτερα εισοδήματα, ύψους 6,7 δισ. ευρώ. Ο φόρος που καταβλήθηκε υπολογίζεται σε 140-150 εκατ. ευρώ. Οι περισσότεροι που φορολογήθηκαν με βάση τα τεκμήρια ήταν οι μισθωτοί, και ακολούθησαν οι συνταξιούχοι και οι εισοδηματίες.

Επομένως, μέχρι να εγκατασταθεί ένα νέο και δίκαιο σύστημα εντοπισμού των πραγματικών εισοδημάτων των φορολογουμένων, για το οποίο απαιτούνται βαθιές τομές (όπως ηλεκτρονικές συναλλαγές, διασύνδεση ταμειακών μηχανών με Taxis, ενίσχυση φορολογικών υπηρεσιών, ηλεκτρονικά βιβλία, e-περιουσιολόγιο), δυστυχώς τα τεκμήρια διαβίωσης θα αποτελούν ένα άδικο και αναχρονιστικό, αλλά όμως «αποτελεσματικό» εργαλείο για τη φορολογική διοίκηση εντοπισμού αποκρυβείσας φορολογητέας ύλης και επιβολής φόρων. Ωστόσο, ο εξορθολογισμός των σημερινών τεκμηρίων διαβίωσης για φορολογούμενους με χαμηλά πραγματικά εισοδήματα είναι επιβεβλημένος.

1. Η επιβολή του Φόρου Πολυτελούς Διαβίωσης

Σύμφωνα, λοιπόν, με το άρθρο 44 του Ν.4111/2013 , ο φόρος πολυτελούς διαβίωσης επιβάλλεται στα ποσά της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης που προκύπτουν από την κυριότητα ή κατοχή: α) επιβατικών αυτοκινήτων ιδιωτικής χρήσης μεγάλου κυβισμού, β) αεροσκαφών, ελικοπτέρων και ανεμοπτέρων, γ) δεξαμενών κολύμβησης και δ) σκαφών αναψυχής ιδιωτικής χρήσης άνω των πέντε (5) μέτρων. Πιο συγκεριμένα επιβάλλεται ως ακολούθως:

1.1 Επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης

• Από 1.929 κυβικά εκατοστά έως 2.500 κυβικά, ο φόρος ισούται με 5% επί της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης (άρθρο 44 παρ. 1β περίπτωση i του Ν.4111/2013).

• Από 2.500 κυβικά εκατοστά και άνω, ο φόρος ισούται με το 13% επί της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης (άρθρο 44 παρ. 1β περίπτωση ii του Ν.4111/2013). Σημειώνεται ότι ο συντελεστής αυξήθηκε από 10% σε 13% με το άρθρο 1 παρ. 6 περ. β΄ του Ν.4334/2015 , για τα εισοδήματα που αποκτώνται στα φορολογικά έτη 2014 και εφεξής ( ΠΟΛ.1159/2015 )

Εξαιρούνται:

α) τα επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης με παλαιότητα άνω των δέκα (10) ετών από το έτος πρώτης κυκλοφορίας τους στην Ελλάδα ή «σε χώρα της Ε.Ε./ΕΟΧ» («σε χώρα της Ε.Ε./ΕΟΧ» προστέθηκε με το άρθρο 3 της υποπαρ.Δ.1. του Ν.4254/2014 , με ισχύ από έτος 2014 και για εισοδήματα που αποκτώνται από την 1η Ιανουαρίου 2014 και επόμενα)

β) τα επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης αναπήρων, τα οποία απαλλάσσονται από τα τέλη κυκλοφορίας.

Μειώσεις - Απαλλαγές από τα Τεκμήρια και κατ΄επέκταση από το Φόρο Πολυτελούς Διαβίωσης Ι.Χ. αυτοκινήτων

- ΛΟΓΩ ΠΑΛΑΙΟΤΗΤΑΣ ( άρθρο 31 παρ. 1 περ. γ΄ του Ν.4172/2013 )

α) Κατά 30% για χρονικό διάστημα πάνω από 5 και μέχρι 10 έτη

β) Κατά 50% μετά την παρέλευση 10ετίας,από το έτος πρώτης κυκλοφορίας του στην Ελλάδα ή σε χώρα της Ε.Ε./ΕΟΧ (η συγκεκριμένη μείωση δεν επηρεάζει τον φόρο πολυτελούς διαβίωσης, διότι δεν επιβάλλεται στα επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης με παλαιότητα άνω των δέκα (10) ετών, βλέπε παραπάνω)

- ΛΟΓΩ ΕΙΔΟΥΣ Ι.Χ. AYTOKINHTOY (άρθρο 31 παρ. 1 περ. γ΄ του Ν.4172/2013)

α) Η ετήσια αντικειμενική δαπάνη δεν εφαρμόζεται για επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης που διαθέτουν πιστοποιητικό αυθεντικότητας το οποίο εκδίδεται από διεθνή ή ημεδαπό φορέα που έχει αρμοδιότητα να εκδίδει τέτοιο πιστοποιητικό,

β) καθώς και για επιβατικά αυτοκίνητα ιδιωτικής χρήσης τα οποία είναι ειδικά διασκευασμένα για κινητικά αναπήρους (67% και άνω).

ΠΡΟΣΟΧΗ: Σύμφωνα με την απόφαση υπ΄ αρ. 1940/14-12-2018 της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών (Δ.Ε.Δ.), με βάση την εγκύκλιο ΠΟΛ.1094/1989, οι κάτοχοι αυτοκινήτων με ξένες πινακίδες βαρύνονται με τεκμήριο διαβίωσης και φόρο πολυτελούς διαβίωσης, εφόσον το όχημα κυκλοφορεί στην Ελλάδα και ο ιδιοκτήτης του είναι φορολογικός κάτοικος Ελλάδας.

- Για τον υπολογισμό της αντικειμενικής δαπάνης των αυτοκίνητων άνω των 3.000 κ.ε., προστίθενται 1.200 ευρώ ανά 100 κ.ε. ( άρθρο 31 παρ. 1 περ. γ΄ του Ν.4172/2013 ).

- Αν ο κυβισμός του αυτοκινήτου δεν καταλήγει σε πλήρη εκατοντάδα (π.χ. 1240, 1290 κ.ε.) τότε γίνεται στρογγυλοποίηση προς την πλησιέστερη εκατοντάδα (μέχρι 50 κ.ε. προς την αμέσως προηγούμενη και πάνω από 50 κ.ε. προς την αμέσως επόμενη ( ΠΟΛ.1076/2015 ). Για παράδειγμα, 2.241 κ.ε. στρογγυλοποιούνται στα 2.200 κ.ε., ενώ 2.281 κ.ε. σε 2.300 κ.ε.

- Τα παραπάνω ποσά αντικειμενικής δαπάνης και φόρου πολυτελούς διαβίωσης ισχύουν και για αυτοκίνητα μικτής χρήσης και τύπου JEEP.

1.2 Αεροσκάφη, Ελικόπτερα και Ανεμόπτερα

Ο φόρος πολυτελούς διαβίωσης ισούται με 13% επί της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης ( άρθρο 44 παρ. 1β περίπτωση iii του Ν.4111/2013 ). Σημειώνεται ότι συντελεστής αυξήθηκε από 10% σε 13% με το άρθρο 1 παρ. 6 περ. β΄ του Ν.4334/2015 για τα εισοδήματα που αποκτώνται στα φορολογικά έτη 2014 και εφεξής, σύμφωνα με την περίπτωση δ΄ της παρ. 6 του ιδίου άρθρου και νόμου ( ΠΟΛ.1159/2015 ).

- Για αεροσκάφη με κινητήρα κοινό, εσωτερικής καύσης και στροβιλοελικοφόρα, καθώς και ελικόπτερα, για τους 150 πρώτους ίππους ισχύος του κινητήρα τους η αντικειμενική δαπάνη είναι 65.000 ευρώ και προσαυξάνεται με το ποσό των 500 ευρώ για κάθε ίππο πάνω 150 ίππους ( άρθρο 31 παρ. 1 περ. ζ του Ν.4172/2013 )

- Για αεροσκάφη αεριοπροωθούμενα (JET) για κάθε λίμπρα ώθησης προστίθεται το ποσό των 200 ευρώ (άρθρο 31 παρ. 1 περ. ζ του Ν.4172/2013)

- Επισημαίνεται ότι δεν προβλέπεται καμία μείωση για παλαιότητα και ακινησία για τον υπολογισμό της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης (άρθρο 31 παρ. 1 περ. ζ του Ν.4172/2013)

1.3 Δεξαμενές κολύμβησης (Εξωτερικές και Εσωτερικές)

Ο φόρος πολυτελούς διαβίωσης ισούται με 13% επί της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης (άρθρο 44 παρ. 1β περίπτωση iv του Ν.4111/2013). Σημειώνεται ότι ο συντελεστής αυξήθηκε από 10% σε 13% με το άρθρο 1 παρ. 6 περ. β΄ του Ν.4334/2015 για τα εισοδήματα που αποκτώνται στα φορολογικά έτη 2014 και εφεξής, σύμφωνα με την περίπτωση δ΄ της παρ. 6 του ιδίου άρθρου και νόμου (ΠΟΛ.1159/2015).

- H ετήσια αντικειμενική δαπάνη, εξωτερικής δεξαμενής κολύμβησης, ορίζεται σε 160 €/τ.μ. μέχρι τα 60 τ.μ. και σε 320 €/τ.μ. για επιφάνεια άνω 60 τ.μ.. Για εσωτερική δεξαμενή κολύμβησης τα παραπάνω ποσά διπλασιάζονται (άρθρο 31 παρ. 1 περ. η΄ του Ν.4172/2013).

- Η αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης για τις δεξαμενές κολύμβησης υπολογίζεται για όλο το έτος χωρίς να περιορίζεται σε μήνες χρήσης είτε πρόκειται για κύρια κατοικία είτε για δευτερεύουσα (ΠΟΛ.1076/2015)

- Προκειμένου για κοινόχρηστες πισίνες που βρίσκονται σε συγκροτήματα πολυκατοικιών, η ετήσια αντικειμενική δαπάνη διαβίωσης επιμερίζεται στους ιδιοκτήτες και ενοικιαστές των ακινήτων με βάση τα χιλιοστά κάθε διαμερίσματος στο οικόπεδο. ( ΠΟΛ.1076/2015 )

1.4 Σκάφη αναψυχής ιδιωτικής χρήσης άνω των πέντε (5) μέτρων

Ο φόρος πολυτελούς διαβίωσης ισούται με 13% επί της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης ( άρθρο 44 παρ. 1β περίπτωση v του Ν.4111/2013 ).

Η περίπτωση αυτή προστέθηκε με το άρθρου 1 παρ. 6 περίπτωση γ΄ του Ν.4334/2015 και ισχύει για τα εισοδήματα που αποκτώνται στα φορολογικά έτη 2014 και εφεξής, σύμφωνα με την περίπτωση δ΄ της παρ. 6 του ιδίου άρθρου και νόμου (ΠΟΛ.1159/2015). Για τον υπολογισμό του φόρου πολυτελούς διαβίωσης δε λαμβάνεται υπόψη η δαπάνη για την αμοιβή του πληρώματος (άρθρο 1 παρ. 6 περίπτωση γ΄ του Ν.4334/2015, ΠΟΛ.1159/2015).

Εξαιρούνται:

Τα ιστιοφόρα σκάφη και πλοία αναψυχής που έχουν κατασκευαστεί ή κατασκευάζονται στην Ελλάδα εξ ολοκλήρου από ξύλο, τύπον τρεχαντήρι, βαρκαλάς, πέραμα, τσερνίκι, λίμπερτυ τα οποία προέρχονται από ελληνική ναυτική παράδοση (άρθρο 1 παρ. 6 περίπτωση γ΄ του Ν.4334/2015, ΠΟΛ.1159/2015).

Μειώσεις - Απαλλαγές από το Τεκμήριο και κατ΄επέκταση από τον Φόρο Πολυτελούς Διαβίωσης Σκαφών

- ΛΟΓΩ ΠΑΛΑΙΟΤΗΤΑΣ (άρθρο 31 παρ. 1 περ. στ΄ του Ν.4172/2013)

α) Κατά 15%, μετά την παρέλευση 5ετίας

β) Κατά 30%, μετά την παρέλευση 10ετίας, από την, για πρώτη φορά, εγγραφή στο Νηολόγιο ή στο Λεμβολόγιο ή στο Βιβλίο Εγγραφής Μικρών Σκαφών - Β.Ε.Μ.Σ., ανάλογα με το ολικό μήκος του σκάφους.

-ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΑ ΣΚΑΦΗ (άρθρο 31 παρ. 1 περ. στ΄ του Ν.4172/2013). Τα σκάφη επαγγελματικής χρήσης δεν λαμβάνονται υπόψη για την αντικειμενική δαπάνη.

Για σκάφη ανοικτού τύπου πάνω από 5 μέτρα η αντικειμενική δαπάνη αυξάνεται κατά 2.000 ευρώ για κάθε επιπλέον μέτρο μήκους (άρθρο 31 παρ. 1 περ. στ΄ υποπερ. αα) του Ν.4172/2013).

Για τον υπολογισμό της αντικειμενικής δαπάνης πάνω από 22 μέτρα προστίθενται 50.000 € ανά επιπλέον μέτρο μήκους (άρθρο 31 παρ. 1 περ. στ΄ υποπερ. ββ) του Ν.4172/2013).

2. Πότε δεν επιβάλλεται o Φόρος Πολυτελούς Διαβίωσης

2.1 Μη εφαρμογή Αντικειμενικών Δαπανών (άρθρο 33 του Ν.4172/2013) - Μη επιβολή Φόρου Πολυτελούς Διαβίωσης (Αυτοκίνητα, Αεροπλάνα, Πισίνες, Σκάφη)

Σύμφωνα με το άρθρο 33 του Ν.4172/2013 η ετήσια αντικειμενική δαπάνη δεν εφαρμόζεται και συνεπακόλουθα δεν επιβάλλεται φόρος πολυτελούς διαβίωσης σε όλες τις παρακάτω περιπτώσεις (Αυτοκίνητα, Αεροπλάνα, Πισίνες, Σκάφη):

α) για αντικειμενική δαπάνη, η οποία προκύπτει βάσει επιβατικού αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης αναπήρου, το οποίο απαλλάσσεται από τα τέλη κυκλοφορίας,

β) για αλλοδαπό προσωπικό που δεν διαμένει μόνιμα στην Ελλάδα ή ημεδαπό προσωπικό που διαμένει μόνιμα στο εξωτερικό και απασχολείται αποκλειστικά σε επιχειρήσεις που υπάγονται στις διατάξεις του Α.Ν.89/1967 (ΦΕΚ Α΄ 132), του Α.Ν.378/1968 (ΦΕΚ Α΄ 82) και του άρθρου 25 του Ν.27/1975 (ΦΕΚ Α΄ 77), για το ποσό της ετήσιας αντικειμενικής δαπάνης, η οποία προκύπτει βάσει του επιβατικού αυτοκινήτου ιδιωτικής χρήσης ή της κατοικίας.

γ) για επιχειρήσεις μεταπώλησης αυτοκινήτων που έχουν υπαχθεί στο ειδικό καθεστώς φορολογίας του άρθρου 45 του Ν.2859/2000 ,

δ) για αντικειμενική δαπάνη που προκύπτει με βάση σκάφη αναψυχής ιδιωτικής χρήσης, κυριότητας ή κατοχής μονίμων κατοίκων εξωτερικού,

ε) οι ετήσιες αντικειμενικές δαπάνες που υπολογίζονται για συνταξιούχους, οι οποίοι έχουν υπερβεί το 65ο έτος της ηλικίας τους, εφαρμόζονται μειωμένες κατά 30%

στ) για φυσικό πρόσωπο που έχει τη φορολογική κατοικία του στην αλλοδαπή (μόνιμος κάτοικος εξωτερικού). H συγκεκριμένη περίπτωση τέθηκε όπως αντικαταστάθηκε με την παρ. 1 του άρθρου 1 του Ν.4330/2015 και ισχύει για το φορολογικό έτος 2014 και εξής, σύμφωνα με την παράγραφο 6 του ιδίου άρθρου και νόμου.

Τέλος, επισημαίνεται ότι οι πολύτεκνες οικογένειες δεν απαλλάσσονται από την επιβολή του φόρου πολυτελούς διαβίωσης, διότι σύμφωνα με το υπ΄ αριθμ. πρωτ.: ΔΕΑΦ A 1045542 ΕΞ 2018 έγγραφο της Α.Α.Δ.Ε., οι διατάξεις του άρθρο 44 του Ν.4111/2013 με τις οποίες προβλέπονται συγκεκριμένες περιπτώσεις εξαιρέσεων, δεν περιλαμβάνουν ρητή απαλλαγή για τις πολύτεκνες οικογένειες.

2.2 Ακινησία Αυτοκινήτων και Σκαφών - Μη επιβολή Φόρου Πολυτέλειας

Σύμφωνα με την ΠΟΛ.1076/26-03-2015 , «σε περίπτωση απόκτησης ή μεταβίβασης με οποιοδήποτε τρόπο Ε.Ι.Χ. αυτοκινήτου κατά τη διάρκεια του έτους η αντικειμενική δαπάνη μερίζεται σε τόσα δωδέκατα όσοι και οι μήνες κυριότητας ή κατοχής του αυτοκινήτου. Διάστημα μεγαλύτερο από 15 ημέρες λογίζεται ως ολόκληρος μήνας. Τα ίδια εφαρμόζονται και στην περίπτωση ακινησίας ή ολοκληρωτικής καταστροφής του αυτοκινήτου από οποιαδήποτε αίτια. Οι διατάξεις που αναφέρονται στον περιορισμό της αντικειμενικής δαπάνης αυτοκινήτου λόγω ακινησίας εφαρμόζονται και στα αυτοκίνητα με ξένους αριθμούς κυκλοφορίας, εφόσον αποδεικνύεται η ακινησία τους από σχετική βεβαίωση της αρμόδιας τελωνειακής αρχής».

Επιπλέον σύμφωνα με την ΠΟΛ.1076/26-03-2015 αναγνωρίζεται ακινησία και για τα σκάφη αναψυχής ιδιωτικής χρήσης. Για την απόδειξη του χρόνου ακινησίας πρέπει να υποβάλλεται με τη δήλωση φορολογίας εισοδήματος βεβαίωση της αρμόδιας Λιμενικής Αρχής για το ακριβές χρονικό διάστημα (χρόνος έναρξης και λήξης ακινησίας ή συνέχιση της ακινησίας κατά την 31η Δεκεμβρίου του έτους), που θα προκύπτει από τις αντίστοιχες καταχωρήσεις σε σχετικό βιβλίο που θα τηρείται από αυτή.

Επομένως η αντικειμενική δαπάνη περιορίζεται σε τόσα δωδέκατα όσοι και οι μήνες κυριότητας ή κατοχής του αυτοκινήτου και του σκάφους, καθώς και όσοι οι μήνες χρήσης του αυτοκινήτου ή του σκάφους.

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ: Σκάφος αναψυχής ανοικτού τύπου μήκους έξι (6) μέτρων έχει τεκμήριο για χρήση όλο το χρόνο 6.000 €, αν όμως το σκάφος χρησιμοποιηθεί 3 μήνες (π.χ. κατά τους θερινούς μήνες) το τεκμήριο που θα ισχύει είναι 1.500 € άρα και ο αντίστοιχος Φόρος Πολυτελούς Διαβίωσης 195 €.

Διευκρινίζεται ότι:

α) στα αεροσκάφη, στα ελικόπτερα και τα ανεμόπτερα, από πλευράς φορολογίας εισοδήματος δεν ισχύουν οι διατάξεις περί παλαιότητας και ακινησίας.

β) η μη χρήση πισίνας αποδεικνύεται με πιστοποιητικό καταστροφής της.

3. Ισχύουσες Διατάξεις

Άρθρο 44 Ν.4111/2013

Άρθρο 31 Ν.4172/2013

Άρθρο 33 Ν.4172/2013

Άρθρο 1 παρ. 6 Ν.4334/2015

ΠΟΛ.1245/13-11-2013

ΠΟΛ.1264/05-12-2013

ΠΟΛ.1076/26-3-2015

ΠΟΛ.1159/17-7-2015

Το άρθρο του κ. Μενέλαου Παπαποστόλου, με τίτλο «Πλήρης Οδηγός για τα Τεκμήρια και τον Φόρο Πολυτελούς Διαβίωσης: «Πότε, πού και πώς επιβάλλεται»» δημοσιεύθηκε στο τεύχος Οκτωβρίου 2019 του περιοδικού Epsilon7.